گیر پیدرسن نێردەی تایبەتی نەتەوەیەكگرتووەكان بۆ كاروباری سوریا رایگەیاند، گروپە چەكدارەكان بەرەو حەما پێشڕەوییان كردووە و سنووری ناوچەكانی كەمكردنەوەی گرژییان بەزاندووە.
ئاماژەی بەوەشکرد، گروپە چەكدارەكان هێرشیانكردووەتە سەر دامەزراوە و نەخۆشخانەكان.
نێردەی تایبەتی نەتەوەیەكگرتووەكان بۆ كاروباری سوریا راشیگەیاند، بە رێگەچارەی سەربازی قەیرانی سوریا چارەسەرنابێت و مەترسی ئاوارەبوونی بە كۆمەڵ هەیە و پێویستە چارەسەرێكی سیاسی بۆ رەوشی سوریا رابگەیەنرێت.
گروپی چەكداریی "تەحریر شام" دەستبەسەرداگرتنی ١٤ گوند و ناوچەی لە سنووری حەما راگەیاند و ٧ كیلۆمەتر لە شارەكەوە دوورە.
گروپەكە لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكرد، دەستیان بەسەر نزیكەی ١٤ گوند و شارۆچكەی نوێدا گرتووە، ئەمەش پاش ئەوەدێت ئۆپەراسیۆنەكانیان دژ بە هێزەكانی سوپای سوریا، لە ناوچەكانی گوندی حەما لە ناوەڕاستی وڵاتەكە فراوانتر كردووە.
دەشڵیت، زیاتر لە ٥٠ سەربازی سوپای سوریایان لە ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكان لە شارۆچكەی حەما كوشتووە و هێزەكانیان دەستیان بەسەر گوند و شارۆچكەكاندا گرتووە.
موقەدەم حەسەن عەبدولغەنی یەكێك لە فەرماندەكانی "تەحریر شام" دەڵێت، هێزەكانیان لە چەند لایەكەوە لە دەوروبەری شاری حەما، لە ناوەڕاستی سوریا بەردەوامن لە پێشڕەویكردن.
بەپێی روانگەی سوری بۆ مافەكانی مرۆڤ، چەكدارانی تەحریر شام تەنها ٧ كیلۆمەتر لە شاری حەماوە دورن.
گیر پیدرسن نێردەی تایبەتی نەتەوەیەكگرتووەكان بۆ كاروباری سوریا رایگەیاند، گروپە چەكدارەكان بەرەو حەما پێشڕەوییان كردووە و سنووری ناوچەكانی كەمكردنەوەی گرژییان بەزاندووە.
ئاماژەی بەوەشکرد، گروپە چەكدارەكان هێرشیانكردووەتە سەر دامەزراوە و نەخۆشخانەكان.
نێردەی تایبەتی نەتەوەیەكگرتووەكان بۆ كاروباری سوریا راشیگەیاند، بە رێگەچارەی سەربازی قەیرانی سوریا چارەسەرنابێت و مەترسی ئاوارەبوونی بە كۆمەڵ هەیە و پێویستە چارەسەرێكی سیاسی بۆ رەوشی سوریا رابگەیەنرێت.
گروپی چەكداریی "تەحریر شام" دەستبەسەرداگرتنی ١٤ گوند و ناوچەی لە سنووری حەما راگەیاند و ٧ كیلۆمەتر لە شارەكەوە دوورە.
گروپەكە لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكرد، دەستیان بەسەر نزیكەی ١٤ گوند و شارۆچكەی نوێدا گرتووە، ئەمەش پاش ئەوەدێت ئۆپەراسیۆنەكانیان دژ بە هێزەكانی سوپای سوریا، لە ناوچەكانی گوندی حەما لە ناوەڕاستی وڵاتەكە فراوانتر كردووە.
دەشڵیت، زیاتر لە ٥٠ سەربازی سوپای سوریایان لە ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكان لە شارۆچكەی حەما كوشتووە و هێزەكانیان دەستیان بەسەر گوند و شارۆچكەكاندا گرتووە.
موقەدەم حەسەن عەبدولغەنی یەكێك لە فەرماندەكانی "تەحریر شام" دەڵێت، هێزەكانیان لە چەند لایەكەوە لە دەوروبەری شاری حەما، لە ناوەڕاستی سوریا بەردەوامن لە پێشڕەویكردن.
بەپێی روانگەی سوری بۆ مافەكانی مرۆڤ، چەكدارانی تەحریر شام تەنها ٧ كیلۆمەتر لە شاری حەماوە دورن.
سەرۆكی كۆریای باشوور باری نائاسایی راگەیاند و پەرلەمانی داخست، ئۆپۆزسیۆنیش بە هەوڵی كودەتا تۆمەتبار دەكات، ئەمریكاش چاودێری دۆخەكە دەكات.
یون سوك یول سەرۆكی كۆریای باشوور لە وتارێكی تەلەفزیۆنیدا باری نائاسایی راگەیاند و كاركردنی بە یاسای سەربازی راگەیاند و پەرلەمانی داخست، ئەنجامدانی هەموجۆرە چالاكیەكی سیاسیشی قەدەغە كرد و ئۆپۆزسیۆنی تۆمەتبار كرد بەپلان دانان بۆ كودەتا و پاڵپشتیكردنی كۆریای باكوور.
وتیشی، بەرەی ئۆپۆزسیۆن هەوڵی كۆنتڕۆڵكردنی پەرلەمان دەدات و دەیەوێت حكومەت و دەوڵەت ئیفلیج بكات و ئەو بڕیارەی لە بەرژەوەندی وڵاتەكەیداوە.
هاوكات، جێگری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا رایگەیاند، بە وردی چاودێری دۆخی كۆریای باشوور دەكەن.
لە ساڵانی 1950 بۆ 1954 شەڕ لە كۆریا رویدا و دوای شەڕەكە كۆریا كرایە دوو بەشەوە، كۆریای باكوور هاوسۆزی روسیایە و كۆریای باشووریش پەیوەندی لەگەڵ وڵاتانی رۆژئاوادا هەیە.
كۆریای باشوور وڵاتێكی دیموكراسیە و یەكەم جارە بڕیارێكی لەو شێوەیەی تێدا بدرێت.
هاوپەیمانی ئیدارەی دەوڵەت دەستپێشخەرییەكی عیراقی بۆ چارەسەری قەیرانی سوریا راگەیاند و داوا لە وڵاتانی دراوسێی عیراق دەکات، بەپەلە لە بەغاد كۆبنەوە.
هاوپەیمانی ئیدارەی دەوڵەت، بە ئامادەبوونی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق و مەحمود مەشهەدانی، سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران لە بەغداد لەسەر دۆخی سوریا كۆبونەوە و راگەیەنراوێكیان بڵاوكردەوە.
لە كۆبوونەوەكەدا هاوپەیمانی ئیدارەی دەوڵەت پاڵپشتی و پشتیوانی بۆ هەموو ئەو هەوڵە دیبلۆماسیانە دووپاتكردەوە، كە لە سەرەتای قەیرانی سوریا دراوە و دەڵێت، بەغداد بنكەی سەرەكی گفتوگۆ بەردەوامەكان دەبێت.
دەشڵێت، ئیدارەی دەوڵەت دڵنییای دەداتە گەلی عیراق، كە هیچ مەترسییەك نییە ئەو ئاڵۆزیانە بگاتە عیراق.
جەختی لەو هەنگاوانەش كردەوە بۆ پاراستنی ئاسایش و ئارامی خاكی سوریا و ئاسایشی نەتەوەیی عیراق، لە رێگەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش لە سوریا و عیراق.
عیراق تانك و زرێپۆش رەوانەی سنورەكانی لەگەڵ سوریا دەكات و جەختدەكاتەوە، رێگە بە هیچ لایەنێكی عیراقی نادرێت لە دەرەوەی ئەو پلانەی سەبارەت بە سوریا داڕێژراوە هەنگاو بنێت.
باسم عەوادی وتەبێژی حكومەتی عیراق رایگەیاند، لە ئەگەری دووبارەبوونەوەی سیناریۆی ٢٠١٤ پلانیان بۆ پاراستنی سنوورەكان هەیە و پێویستە نێوەندگیرییەكی كاریگەری عەرەبی هەبێت بۆ كۆتاییهێنان بە گرژییەكانی سوریا.
وتیشی، ئێران ئاگاداری نەكردووەتەوە لەوەی لەرێی عیراقەوە هێز رەوانەی سوریا بكات.
هاوكات لیوا یەحیا رەسوڵ وتەبێژی فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی عیراق، بەهێزكردنی سنوورەكانی عیراق بە چەند لیوایەكی زرێپۆش راگەیاند و دەڵێت، سنوورەكان بە تانك و تەكنیكی سەربازی و كامێرای گەرمی و تاوەرەكانی چاودێری بەهێزكراون.
ئاماژەی بەوەشداوە، سوپا و حەشدی شەعبی لە پشت هێزەكانی سنوورن، بۆ پشتیوانیكردنیان و جێبەجێكردنی ئەركەكانیان لە دانانی بۆسە و چاودێریكردنی ناوچەكە.
هاوپەیمانی ئیدارەی دەوڵەت دەستپێشخەرییەكی عیراقی بۆ چارەسەری قەیرانی سوریا راگەیاند و داوا لە وڵاتانی دراوسێی عیراق دەکات، بەپەلە لە بەغاد كۆبنەوە.
هاوپەیمانی ئیدارەی دەوڵەت، بە ئامادەبوونی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق و مەحمود مەشهەدانی، سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران لە بەغداد لەسەر دۆخی سوریا كۆبونەوە و راگەیەنراوێكیان بڵاوكردەوە.
لە كۆبوونەوەكەدا هاوپەیمانی ئیدارەی دەوڵەت پاڵپشتی و پشتیوانی بۆ هەموو ئەو هەوڵە دیبلۆماسیانە دووپاتكردەوە، كە لە سەرەتای قەیرانی سوریا دراوە و دەڵێت، بەغداد بنكەی سەرەكی گفتوگۆ بەردەوامەكان دەبێت.
دەشڵێت، ئیدارەی دەوڵەت دڵنییای دەداتە گەلی عیراق، كە هیچ مەترسییەك نییە ئەو ئاڵۆزیانە بگاتە عیراق.
جەختی لەو هەنگاوانەش كردەوە بۆ پاراستنی ئاسایش و ئارامی خاكی سوریا و ئاسایشی نەتەوەیی عیراق، لە رێگەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش لە سوریا و عیراق.
عیراق تانك و زرێپۆش رەوانەی سنورەكانی لەگەڵ سوریا دەكات و جەختدەكاتەوە، رێگە بە هیچ لایەنێكی عیراقی نادرێت لە دەرەوەی ئەو پلانەی سەبارەت بە سوریا داڕێژراوە هەنگاو بنێت.
باسم عەوادی وتەبێژی حكومەتی عیراق رایگەیاند، لە ئەگەری دووبارەبوونەوەی سیناریۆی ٢٠١٤ پلانیان بۆ پاراستنی سنوورەكان هەیە و پێویستە نێوەندگیرییەكی كاریگەری عەرەبی هەبێت بۆ كۆتاییهێنان بە گرژییەكانی سوریا.
وتیشی، ئێران ئاگاداری نەكردووەتەوە لەوەی لەرێی عیراقەوە هێز رەوانەی سوریا بكات.
هاوكات لیوا یەحیا رەسوڵ وتەبێژی فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی عیراق، بەهێزكردنی سنوورەكانی عیراق بە چەند لیوایەكی زرێپۆش راگەیاند و دەڵێت، سنوورەكان بە تانك و تەكنیكی سەربازی و كامێرای گەرمی و تاوەرەكانی چاودێری بەهێزكراون.
ئاماژەی بەوەشداوە، سوپا و حەشدی شەعبی لە پشت هێزەكانی سنوورن، بۆ پشتیوانیكردنیان و جێبەجێكردنی ئەركەكانیان لە دانانی بۆسە و چاودێریكردنی ناوچەكە.
راوێژكاری دارایی سودانی رایگەیاند، لە هەمواری یاسای بودجە گۆڕانكاری لە داهات و خەرجی هەرێمی كوردستاندا دەكرێت و ئەو پرسە ئاڕاستەی ئەنجومەنی نوێنەران كراوە.
مەزهەر محەمەد ساڵح-راوێژكاری دارایی سەرۆك وەزیرانی عیراق رایگەیاند، لە ئێستادا عیراق كار بە یاسای بودجەی گشتی فیدراڵی سێ ساڵە دەكات كە لە ساڵی ٢٠٢٣ پەسەند كراوە.
دەشڵێت، بودجەی ٢٠٢٥ بووەتە یاسایەك لە چوارچێوەی بودجەی سێ ساڵەدا، ئەو یاسایەش بە رەسمی بڵاوكراوەتەوە لە رۆژنامەی "وەقائیعدا".
راوێژكاری دارایی سودانی وتیشی، گۆڕانكای لە بڕگەكانی داهات و خەرجی هەرێمی كوردستان پێشكەشی ئەنجومەنی نوێنەران كراوە بۆ ئەوەی گۆڕانكاری تێدا بكرێت بەشێوەیەك بێت كە لەگەڵ هەمواری یاسای بودجەدا بگونجێت.
وەفدێكی وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی هەرێم لەبەغدادە بەمەبەستی هاوتاكردنی موچەی خاوەن پێداویستییە تایبەتەكان.
یوسف چاوشین بەڕێوەبەری گشتیی چاودێری و گەشەپێدانی كۆمەڵایەتی هەولێر كە ئەندامی وەفدەکەیە بە كوردسات نیوزی راگەیاند، رۆژی سێشەممە وەفدێكی باڵا بەسەرپەرشتی كوێستان محەمەد وەزیری كار و كاروباری كۆمەڵایەتی گەیشتووەتە بەغداد بۆ گفتوگۆكردن لەگەڵ هاوتاكانیان لە عێراق.
باسی لەوەشكرد، وەفدەکە بۆ چوار پرس چووەتە بەغداد كە بریتین لە هاوتاكردنی موچەی خاوەن پێداویستییە تایبەتەكان، زیادكردنی ناوی ئەو خاوەن پێداویستییە تایبەتانەی تۆمار نەكراون، گەڕاندنەوەی هاوكاری بۆ خێزانە هەژارەكان لەگەڵ پێدانی سەبەتەی خۆراك بۆ خاوەن پێداویستییە تایبەتەكان.
لە مانگی ئەیلولدا وەفدێكی وەزارەتی كار و كاروباری عیراق، سەردانی هەولێریان كرد و لەگەڵ بەرپرسانی وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی هەرێم كۆبوونەوە.
پێشتر وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی هەرێم، لیستێك كە لە ناوی زیاتر لە ١٣ هەزار و ٢٠٠ خاوەن پێداویستیی تایبەت پێكهاتوون، بەمەبەستی هاوتاكردنی موچەكانیان رەوانەی بەغداد كران.
وەزارەتی خوێندنی باڵای هەرێم رایدەگەیەنێت، وەرگرتنی قیستی پارالێڵ و ئێواران دوادەخرێت و بڕیارەكەش خوێندكارانی سەرجەم قۆناغەكانی خوێندنی بەرایی و خوێندنی باڵا دەگرێتەوە.
وەزارەتی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی هەرێم لە راگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، لە گشتاندنێکدا کە بە ئیمزای د. ئارام محەمەد قادر وەزیری خوێندنی باڵا دەرچووە و ئاڕاستەی گشت زانکۆ حکومییەکانی هەرێمی کوردستان کراوە تیایدا هاتووە، بڕیاریاندا بە دواخستنی وەرگرتنی پارەی خویندنی پاراڵێڵ و ئێواران لە خوێندکارانی سەرجەم قۆناغەکانی خوێندنی بەرایی و خوێندنی باڵا کە بە پارالێل یاخود ئێواران لە زانکۆکان و دامودەزگاکانی سەر بە وەزارەت دەخوێنن.
ئاماژەی بەوەشکراوە، بڕیارەکە بە لەبەرچاوگرتنی بەرژەوەندی گشتی و دۆخی دارایی خوێندکاران و داهاتی کەسوکار و خێزانەکانیان و دواکەوتنی موچەی موچەخۆران و شایستە داراییەکانیانە.
وەزارەتی خوێندنی باڵا دەشڵێت، پێویستە وەرگرتنی قیستەکان بخرێتە مانگەکانی داهاتوی ساڵی ئایندە، بەپێی خشتەیەکی رێکخراو کە رەچاوی بارودۆخی داهات و دارایی هاووڵاتیانی هەرێمی کوردستان بکات.
بەڕێوەبەرایەتی گشتی ئۆپراسیۆنەکانی ئاسایش رایگەیاند، دوو تیرۆرستی داعشیان لە سنووری بانی مەقان دەستگیر کردووە.
بەڕێوەبەرایەتی گشتی ئۆپراسیۆنەکانی ئاسایش راگەیانراوێکی بڵاوکردەوە و تیایدا هاتووە، لەسەر بنەمای زانیاری و زانیاری هەواڵگری، شەوی ٢ـی ئەم مانگە، دوو تیرۆریستی داواکراویان دەستگیر کردووە، کە لەلایەن دەزگای ئاسایشی نیشتمانی عێراقەوە داواکرابوو.
ئەوەش هاتووە، هەردوو تیرۆرستەکە بە ناوەکانی (م.ا.ح) و (ع.ا.ح) بە ماددەی ٤ ـی تیرۆر داواکراون لە دادگاکانی عێراق، کە لە رابردوودا چەکداری داعش بوون و بەشداری چەند کردەیەکی تیرۆریستان کردووە.
ئاسایشی سلێمانی ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەو دوو تیرۆرستە بە مەبەستی خۆحەشاردان روویان لە سنووری (بانی مەقان) کردبوو و دوای دەستگیرکردنیان، لە ئێستادا بە ماددەی چواری تیرۆر راگیراون.
لە ساڵی ٢٠١٧دا کۆتاییهاتنی داعش لە عێراق راگەیەنرا، لە ئێستادا دوای حەوت ساڵ و زیاتر، هێشتا ئەو گروپە بنبڕ نەبوون و لەو ناوچانەی نێوان عێراق و هەرێم کە بۆشایی ئەمنی هەیە، شانەی نووستوویان هەیە.
وەفدێكی وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی هەرێم لەبەغدادە بەمەبەستی هاوتاكردنی موچەی خاوەن پێداویستییە تایبەتەكان.
یوسف چاوشین بەڕێوەبەری گشتیی چاودێری و گەشەپێدانی كۆمەڵایەتی هەولێر كە ئەندامی وەفدەکەیە بە كوردسات نیوزی راگەیاند، رۆژی سێشەممە وەفدێكی باڵا بەسەرپەرشتی كوێستان محەمەد وەزیری كار و كاروباری كۆمەڵایەتی گەیشتووەتە بەغداد بۆ گفتوگۆكردن لەگەڵ هاوتاكانیان لە عێراق.
باسی لەوەشكرد، وەفدەکە بۆ چوار پرس چووەتە بەغداد كە بریتین لە هاوتاكردنی موچەی خاوەن پێداویستییە تایبەتەكان، زیادكردنی ناوی ئەو خاوەن پێداویستییە تایبەتانەی تۆمار نەكراون، گەڕاندنەوەی هاوكاری بۆ خێزانە هەژارەكان لەگەڵ پێدانی سەبەتەی خۆراك بۆ خاوەن پێداویستییە تایبەتەكان.
لە مانگی ئەیلولدا وەفدێكی وەزارەتی كار و كاروباری عیراق، سەردانی هەولێریان كرد و لەگەڵ بەرپرسانی وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی هەرێم كۆبوونەوە.
پێشتر وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی هەرێم، لیستێك كە لە ناوی زیاتر لە ١٣ هەزار و ٢٠٠ خاوەن پێداویستیی تایبەت پێكهاتوون، بەمەبەستی هاوتاكردنی موچەكانیان رەوانەی بەغداد كران.
وەزارەتی خوێندنی باڵای هەرێم رایدەگەیەنێت، وەرگرتنی قیستی پارالێڵ و ئێواران دوادەخرێت و بڕیارەكەش خوێندكارانی سەرجەم قۆناغەكانی خوێندنی بەرایی و خوێندنی باڵا دەگرێتەوە.
وەزارەتی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی هەرێم لە راگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، لە گشتاندنێکدا کە بە ئیمزای د. ئارام محەمەد قادر وەزیری خوێندنی باڵا دەرچووە و ئاڕاستەی گشت زانکۆ حکومییەکانی هەرێمی کوردستان کراوە تیایدا هاتووە، بڕیاریاندا بە دواخستنی وەرگرتنی پارەی خویندنی پاراڵێڵ و ئێواران لە خوێندکارانی سەرجەم قۆناغەکانی خوێندنی بەرایی و خوێندنی باڵا کە بە پارالێل یاخود ئێواران لە زانکۆکان و دامودەزگاکانی سەر بە وەزارەت دەخوێنن.
ئاماژەی بەوەشکراوە، بڕیارەکە بە لەبەرچاوگرتنی بەرژەوەندی گشتی و دۆخی دارایی خوێندکاران و داهاتی کەسوکار و خێزانەکانیان و دواکەوتنی موچەی موچەخۆران و شایستە داراییەکانیانە.
وەزارەتی خوێندنی باڵا دەشڵێت، پێویستە وەرگرتنی قیستەکان بخرێتە مانگەکانی داهاتوی ساڵی ئایندە، بەپێی خشتەیەکی رێکخراو کە رەچاوی بارودۆخی داهات و دارایی هاووڵاتیانی هەرێمی کوردستان بکات.
بەڕێوەبەرایەتی گشتی ئۆپراسیۆنەکانی ئاسایش رایگەیاند، دوو تیرۆرستی داعشیان لە سنووری بانی مەقان دەستگیر کردووە.
بەڕێوەبەرایەتی گشتی ئۆپراسیۆنەکانی ئاسایش راگەیانراوێکی بڵاوکردەوە و تیایدا هاتووە، لەسەر بنەمای زانیاری و زانیاری هەواڵگری، شەوی ٢ـی ئەم مانگە، دوو تیرۆریستی داواکراویان دەستگیر کردووە، کە لەلایەن دەزگای ئاسایشی نیشتمانی عێراقەوە داواکرابوو.
ئەوەش هاتووە، هەردوو تیرۆرستەکە بە ناوەکانی (م.ا.ح) و (ع.ا.ح) بە ماددەی ٤ ـی تیرۆر داواکراون لە دادگاکانی عێراق، کە لە رابردوودا چەکداری داعش بوون و بەشداری چەند کردەیەکی تیرۆریستان کردووە.
ئاسایشی سلێمانی ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەو دوو تیرۆرستە بە مەبەستی خۆحەشاردان روویان لە سنووری (بانی مەقان) کردبوو و دوای دەستگیرکردنیان، لە ئێستادا بە ماددەی چواری تیرۆر راگیراون.
لە ساڵی ٢٠١٧دا کۆتاییهاتنی داعش لە عێراق راگەیەنرا، لە ئێستادا دوای حەوت ساڵ و زیاتر، هێشتا ئەو گروپە بنبڕ نەبوون و لەو ناوچانەی نێوان عێراق و هەرێم کە بۆشایی ئەمنی هەیە، شانەی نووستوویان هەیە.
