٧٢ ساڵ لە تێکۆشان گەواھی موعجیزەی چین دەدات

نی ڕووچی

یەکەم: بە درێژایی ٧٢ ساڵی ڕابردوو، چین موعجیزەیەکی داھێنا لە نوێخوازی دامەزراوەیی.
پارتی کۆمیونستی چینی پێداگرە لەسەر ئەوەی کە گەل ڕابەری وڵاتە و بنەمای زانستی مارکسیست و بارودۆخی نەتەوەیی چین کۆدەکاتەوە، کە ئەمەش سەقامگیری وڵات و دڵخۆشی گەل بۆ ماوەیەکی درێژ دەستەبەر دەکات. ١. چین پابەندی سیستەمی کۆنگرێسی میللیە بەو پێیەی کە سیستەمێکی سیاسی بنەڕەتە و گەل بەشداری لە کاروباری دەوڵەت دەکات لە ڕێگای ئەنجوومەنی گەل و ئەوان ڕابەری وڵاتن. ھەر لە نیسانی ٢٠٢١ەوە، زیاتر لە ٢.٦٢ ملیۆن نوێنەر لە کۆنگرە نەتەوەیەکان ھەن لە ھەموو ئاست و کۆمەڵە نەتەوە و پیشە و پارتە جیاوازەکان. ٢. چین لەژێر ڕابەرایەتی پارتی کۆمیونستی چینی پابەندە بە سیستەمی ھەماھەنگی فرە پارت و ڕاوێژکاری سیاسی. جگە لە پارتی کۆمیونستی چینی فەرمانڕەوا، ٨ پارتی دیموکرات ھەن وەکو پارتی بەشداربوو. ئەو پارتانە ڕێز لە ڕابەرایەتی پارتی کۆمیونستی چینی دەگرن و ھەماھەنگن لەگەڵیان، و یەکگرتووی لە فەرمانڕەوایی و بەشداربوون، ھەروەھا ڕابەرایەتی و ھەماھەنگی و ڕاوێژکاری و سەرپەرشتیکردن بەدیدەھێنن و ئەمەش گەرەنتی بەرژەوەندی ھەموو پێکھاتەکانی کۆمەڵگای چینی دەکات. ٣. چین پەیڕەوی سیستەمی ئۆتۆنۆمی ھەرێمی نەتەوەیی دەکات. پەیڕەوی سیستەمی ئۆتۆنۆمی ھەرێمی لەو ناوچانە دەکرێت کە کەمە نەتەوەکان تێیدا دەژین، لە نێوانیشیاندا ٥ ھەرێمی ئۆتۆنۆمی و ٣٠ پارێزگای ئۆتۆنۆمی و ١٢٠ ناوچەی ئۆتۆنۆمی. ئەمەش گەرەتنی ئەوە دەکات کە زیاد لە مافە ئابووری و کۆمەلایەتی و کەلتوریەکان، کەمە نەتەوەیەکان ماف و ئازادی یەکسان بەدەست بھێنن.

٤. پەیڕەوکردنی چین بۆ سیستەمی دیمۆکراسی نەتەوەیی بنەڕەت. چەندین شێوەی جیاواز ھەن لەوانەش سیستەمی خود فەرمانڕەوایی لادێیەکان لەسەر شێوەی لێژنەی لادێی، و سیستەمی خود فەرمانڕەوایی شارنشینەکان لەسەر شێوەی لێژنەی شارنشین، ھەروەھا خود بەڕێوەبردن بۆ فەرمانبەرانی ڕێکخراوەکان و ڕێکخراوەکانی سەر بە یەکێتی کرێکاران. خەڵکێکی زۆر بەشێوەیەکی ڕاستەوخۆ بەشداری لە بەڕێوەبردنی کاروباری کۆمەڵایەتی دەکەن. 

دووەم: بە درێژایی ٧٢ ساڵی ڕابردوو، چین موعجیزەیەکی مەزنی داھێنا لە گەشەی ئابووری.
ئەم موعجیزەیە لە دۆزینەوەی سەختی سی ساڵی یەکەمی دامەزراندنی چینی نوێوە سەرچاوەی گرتووە، و ھەروەھا سوودی لەو ھەڵبژاردەیە مێژووییە مەزنەی چاکسازی و کرانەوە کرد. لە ماوەی سی ساڵی یەکەم، چین گۆڕانی سۆشیاڵیستی کۆتای پێھێنا و سیستەمێکی پیشەسازی تەواوی ڕێژەیی بنیاتنا. دوای چاکسازی و کرانەوە، چاونەترسانە نوێخوازی تیۆری و پراکتیکیمان جێبەجێکرد و سیستەمێکی بێوێنەمان لە مێژووی مرۆڤایەتی بنیاتنا- سیستەمی ئابووری مارکێتی سۆشیاڵیست بە تایبەتمەندی چینی. چالاکی کۆمەڵایەتی و ئابووری چین بە شیوەیەکی تەواو بڵاوکرایەوە و ئابووری بە خێرایی گەشەی کرد. ھەر لە ساڵی ٢٠٢٠ەوە، داھاتی بەرھەمی خۆماڵی چین ١٠٠ ترلیۆن یوان( نزیکەی ١٥ ترلیۆن دۆلاری ئەمریکی) تێپەڕاند کە ئەمەش ٤٠ ھێندەی ئەو بڕەیە کە لە سەرەتای چاکسازی و کرانەوە بەدەست دەھات.

لە ساڵی ١٩٧٨، ئابووری چین تەنھا %١.٧٥ ی ئابووری جیھانی پێکدەھێنا، بەڵام لە ساڵی ٢٠٢٠ ئەم ژمارەیە بەرز بووەوە بۆ %١٧ و کە بە ڕێژەی %٣٩ لە گەشەی ئابووری جیھانی بەشداربوو. لە ساڵی ١٩٧٨، ڕێژەی کەسی لە کۆی گشتی داھاتی بەرھەمی خۆماڵی لە چین تەنھا ١٥٦ دۆلاری ئەمریکی بوو، کە ئەمەش ١٣ جار کەمترە لە تێکڕای جیھانی بە دۆلاری ئەمریکی بۆ ساڵی ٢٠١٦. لە ساڵی ٢٠٢٠ ڕێژەی کەسی لە کۆی گشتی داھاتی بەرھەمی خۆماڵی لە چین بەرز بووەوە بۆ ١٠٥٠٠ دۆلاری ئەمریکی، کە ھەمان ئاستی تێکڕای جیھانییە.

سێیەم: بە درێژایی ٧٢ ساڵی ڕابردوو، چین موعجیزەیەکی مەزنی داھێنا لە باشترکردنی گوزەرانی خەڵک.

چین پێداگرە لەسەر پاراستنی مافی گەل لە ژیان و گەشەپێدان بەو پێیەی کە ئەمانە مافە سەرەکیەکانی مرۆڤن. دوای ماوەیەکی دوور و درێژ لە تێکۆشان، گەلی چین لە ( خۆراک و جل وبەرگ)ەوە و لە کۆمەڵگایەکی بنەڕەتی خۆشگوزەرانی مامناوەند گۆڕا بۆ کۆمەڵگایەکی خۆشگوزەرانی گشتگیر و بەرەو ئامانجی خۆشگوزەرانی ھاوبەش ڕێ دەکات. لە دەوروبەری کۆتایی ساڵی ٢٠٢٠، چین ئامانجی کەمکردنەوەی ھەژاری پێکا ھەر وەک کە بڕیار بوو. ٩٨.٩٩ ملیۆن لادێنشین و ٨٣٢ پارێزگا و ١٢٨ ھەزار لادێی ھەژار لە ھەژاری ڕزگار کران. چین گەورەترین سیستەمی بیمەی کۆمەڵایەتی لە جیھان دامەزراند و لە نێویشیاندا موچەی خانەنشینی و بیمەی پزیشکی و کۆمەکی کۆمەڵایەتی. بیمەی پزیشکی بنەڕەتی ١.٣٦ ملیار کەس دەگرێتەوە و ژمارەی بەشداربووان لە سیستەمی چاودێری کۆمەڵایەتی بنەڕەتی ملیار کەس تێپەردەکات.

تێکڕای تەمەنی چاوەڕوانکراو بۆ دانیشتوانی چین لە ٣٥ ساڵەوە (لە ساڵی ١٩٤٩) بەرز بووەوە بۆ ٧٧.٣. ھەر لە ساڵی ٢٠٢٠ەوە، کۆی گشتی ژمارەی میلەکانی ڕێگا لە سەرتاسەری چین ٥ ملیۆن کیلۆمەتری تێپەڕاند، کە ئەمەش ٦٤ ھێندەیە بە بەراورد لەگەڵ سەرەتای دامەزراندنی چینی نوێ. ژمارەی میلەکانی ڕێگا خێراکان زیاتر لە ١٦١ ھەزار کیلۆمەترە، و ژمارەی ئەو میلانەی کە ڕێگای ئاسنین دەیبڕن ١٤٦ ھەزار کیلۆمەترە و ژمارەی ئەو میلانەی کە ڕێگا ئاسنینە خێراکان دەیبڕن ٣٨ ھەزار کیلۆمەترە، و ھەمووی لە ڕیزبەندی یەکەمینە لە جیھان. ھەروەھا ژمارەی مەودای بڕاو لە ڕێگا لادێیەکان ٤.٣٨ ملیۆن کیلۆمەترە کە %٩٩.٤ لە کۆی گشتی ڕووبەری لادێکان دەگرێتەوە. 

چوارەم: بە درێژایی ٧٢ ساڵی ڕابردوو، چین موعجیزەیەکی مەزنی داھێنا لە بەرەوپێشچوونی تەکنەلۆژی.
لە ساڵی ١٩٤٩ بەڕێز ماو زیدۆنگ وتی ( تەنانەت ناتوانین دەنکە شقارتەیەک یاخود بزمارێک بەرھەم بھێنین). ئەمڕۆ، چین گشتگیرترین سیستەمی پیشەسازی لە ھەموو جیھاندا ھەیە و وردە وردە نوێکاری لە زنجیرە پیشەسازیەکانی دەکات لە ڕێگای داھێنانی تەکنەلۆژی. لە پێنج ساڵی ڕابردوودا، ڕێژەی بەشداریکردنی چین لە بەرەوپێشچوونی زانست و تەکنەلۆژیا لە ٥٥.٣% بەرز بووەوە بۆ ٥٩.٥%، و پێگەی چین بەرزبوویەوە بۆ ١٤مین وڵات لە ڕیزبەندی جیھانی ١٣١ ئابووری(وڵات) لە ڕووی نوێخوازیەوە. لە بواری تەکنەلۆژیای دیجیتاڵی، لە سێ چارەگی یەکەمی ئەم ساڵ، نیشاندەری بەرھەمی پیشەسازی تەکنەلۆژیای دیجیتاڵی لە چین بە ڕێژەی ١٠.١% بەرز بووەوە و داھاتی ئاوێتەی کۆمپیوتەری و داتا مەزنەکان و ئینتەرنێت بە خێرایی زیادیکرد. لە ڕووی توێژینەوە و پەرەپێدانی تۆڕەکانی نەوەی پێنجەم، چین لەم ڕووەوە زۆر لە پێش جیھانەوەیە.

ھەروەھا لە ڕووی داواکاریەکانی پاکانەی داھێنانی ٦G، چین ڕێژەی ٤٠.٣% لە جیھان پێکدەھێنێت کە بە شێوەیەکی بەرفراوانتر گەشەپێدانی داتا مەزنەکان و زیرەکی دەستکرد و شارە زیرەکەکان و چەندین بواری تر بەھێز دەکات. لە ساڵی ٢٠٢٠، سیستەمی جیھانی مانگی دەستکردی ڕێدۆزی Beidou-٣ بە شێوەیەکی فەرمی کرایەوە، ئەمەش واتە چین بوو بە سێیەم وڵات لە جیھان کە بە شێوەیەکی سەربەخۆ سیستەمی جیھانی مانگی دەستکردی ڕێدۆزی بخاتە کار.

ھەر لە پار ساڵەوە، کەشتی ئاسمانی چینی"Chang'e ٥" سەرکەوتووانە لەسەر ڕووی مانگ نیشتەوە و چەندین نموونەی لە خاکی مانگ وەرگرت. کەشتی ئاسمانی "تیان ون ١" سەرکەوتووانە لەسەر ڕووی مەریخ نیشتەوە و سێ کەشتیوانی ئاسمانی کەشتی ئاسمانی "شنژاو ١٢"یان لێخوری و سەرکەوتوانە گەشتن بە یەکەم کەشتیگەی چینی.

چین زۆر خۆڕاگرانە ستراتیژیەتی ( سێ ھەنگاو) بۆ داھێنانی زانستی تەکنەلۆژی پەیڕەو دەکات، ئەمەش بە واتای ئەوەی کە ببێت بە وڵاتێکی داھێنەر لە ساڵی ٢٠٢٠ و ببێتە پێشەنگی وڵاتە داھێنەرەکان لە دەوروبەری ساڵی ٢٠٣٥ و ببێت بە ھێزێکی تەکنەلۆژی جیھانی لە دەوروبەری ساڵی ٢٠٥٠.
پێنجەم: بە درێژایی ٧٢ ساڵی ڕابردوو، چین یارمەتی زۆر مەزنی لە بواری ئاشتی و گەشەپێدان لە جیھاندا پێشکەشکردووە.
 چین ھەمیشە پابەندی پێنج بنەماکەی ڕێزگرتنی ھاوبەش بۆ سەروەری یەکڕیزی خاک، و دەستدرێژینەکردنی ھاوبەش و دەستتێوەرنەدان لە کاروباری ناوخۆیی یەکتر، و یەکسانی و سوودمەندبوونی ھاوبەش و پێکەوە ژیانی ئاشتیانە و سیستەمی نێودەوڵەتی لەسەر بنەمای یاسای نێودەوڵەتی و پابەندبوون بە فەریی و ڕووبەڕووبوونەوەی باڵادەستی تاکلایەنە بووە. لە نەوەتەکان، چین بە فەرمی بەشداری ئۆپەڕاسیۆنەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان بوو بۆ پاراستنی ئاشتی، بەمەش دەبێتە ئەو وڵاتەی کە زۆرترین ژمارەی ھێزی پاراستنی ئاشتی ھەیە لە نێو ئەندامە ھەمیشەیەکانی ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان. چین زیاتر لە ٤٠ ھەزار سەربازی پاراستنی ئاشتی ناردووە بۆ سودان، لوبنان، کەمبۆدیا،لیبیا و چەندین وڵات و ناوچەی تر کە بەمەش نزیکەی ٣٠ ئۆپەراسیۆنی پاراستنی ئاشتی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکان ئەنجام داوە.

چین پێشنیاری بیرۆکەی بنیاتنانی کۆمەڵگایەکی خاوەن داھاتوویەکی ھاوبەش بۆ مرۆڤایەتی کرد، و ئەم پرۆسەیەشی بە دەستپێشخەری ( پشتێنە و ڕێگا) بەھێزتر کرد. ھەر لە سەرەتای بڵاوبوونەوەی ئەم پەتایە، چین ھاوکاری دژە پەتا و پێکوتەی پێشکەش بە ١٥١ وڵات و ١٤ ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کردووە. 
چین لە ڕێگای ٧٢ ساڵ لە تێکۆشان لەژێر سێبەری ڕابەرایەتی پارتی کۆمیونستی چینی و ھەوڵە بەردەوامەکانی گەلی چینی زیرەک و تێکۆشەر، بە جیھان دەڵێت کە ھەمیشە دەتوانێت ڕێگایەک بدۆزێتەوە بۆ گەشەسەندنی گونجاو و دەستکەوتی مەزن بەدەستبھێنێت لە گەشەسەندنی شاھانە و موعجیزەیەکی بێ وێنە دروستبکات کە ئەوانەی پێش ئەوان نەیان توانیوە بیکەن. ئەم بەرزبوونەوە ئاشتیانەی چین جوانیەکی زیاتر بە گەشەسەندنی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی دەبەخشێت.